Spaanse wijnen

Spanje en zijn wijnbouw

Hoewel Spanje het land is met het grootste oppervlak aan wijnbouwgebied ter wereld is het zeker niet
de grootste producent qua hoeveelheden wijn. Van alle wijnproducerende landen is Spanje het meest bergachtig,
de omstandigheden waaronder de meeste druiven hier geteeld worden zijn dan ook lastig waardoor de opbrengsten
per hectare relatief laag zijn. Maar tegelijkertijd levert de ligging op grote hoogte de mogelijkheid tot het
maken van geconcentreerde, mystieke wijnen.
De grote verschillen in temperatuur tussen de seizoenen en vooral de grote wisselingen tussen
de dag- en nacht temperatuur, maken het onmogelijk om wijnen te creëren die kracht en rijke smaak
combineren met voldoende frisheid. De druiven winnen door deze omstandigheden namelijk enorm
aan smaakstoffen en concentraat. In veel regio's is het hierdoor vooral de kunst van de wijnmaker
om van deze druiven een hoogwaardig en genietbaar product te maken.
Naast zorgzaamheid en noeste arbeid, zijn het vooral de moderne wijntechnieken die garant
staan voor expressieve wijnen.
Door de invoering van moderne techniek (temperatuurgecontroleerde vergisting, gebruik van roestvrij staal, etc.),
maar ook door bijvoorbeeld aanplant van hoogwaardige kwaliteitsdruiven in plaats van druiven die alleen maar veel
sap opleveren, is er veel veranderd in het aanbod van Spaanse wijnen.
Daar is echter eerst een grote omslag in het denken over wijn aan voorafgegaan.
In het zuidelijke deel en helemaal in bijvoorbeeld La Mancha werden enkele decennia terug nog gigantische
hoeveelheden, vooral witte, wijn geproduceerd. Naar de smaak van de plaatselijke bevolking moesten deze wijnen
vooral licht en toegankelijk zijn, of neutraal om verstookt te kunnen worden tot brandy.
Eenzelfde fenomeen zagen we in de regio rond Valencia en Alicante, waar grote hoeveelheden wijn werden gemaakt.
Hetzij om lichtere wijnen uit het noorden mee op te peppen of om te mengen met witte wijnen voor
de toen populaire claretes. De toetreding tot de EU vergrootte in een klap de afzetmarkt,
echter ook het besef dat export alleen mogelijk was wanneer er enorme kwaliteitsverbeteringen
werden doorgevoerd. Grote bedrijven gingen zich niet meer alleen op hoeveelheid richten,
maar ook op kwaliteit. Kleinere wijnproducenten zorgden ervoor dat ze vooral de specifieke
kenmerken van de streek, de druivenrassen en de wijntypes tot uitdrukking gingen brengen.
Successen van grote wijnpioniers en kleine kwaliteitsdomeinen, droegen bij aan het besef
dat er een enorme potentie in het land aanwezig is om kwaliteitswijnen te produceren.
In alle klassen: van gewoon goed tot absolute topkwaliteit.

Geschiedenis

De Spaanse wijngeschiedenis gaat minstens 3000 jaar terug toen Fenicische handelaren een haven stichtten
op de zuidwestkust, Gadir genaamd (het huidige Cádiz), landinwaarts trokken om er de stad Xera te
stichten (het huidige Jerez de la Frontera), en wijnstokken plantten op de omliggende heuvels.
Het warme klimaat en de smaak van toen waren in het voordeel van de zoetere wijnen die gemakkelijk
bewaard konden worden. Hierin ligt de oorsprong van de Spaanse versterkte wijnen.
Aan het begin van het Christelijk Tijdperk behoorden de Spaanse wijnen tot de meest verhandelde goederen van
het Middellandse-Zeegebied en Noord-Afrika
Zelfs tijdens de Moorse overheersing in Zuid-Spanje (711-1492) ging het cultiveren van wijnstokken
door en werd zelfs verbeterd. Sommige wijngaarden, onder de rechtsbevoegdheid van meer liberale kaliefen,
kregen toestemming om hun wijnproductie voort te zetten.
Het was echter pas na het herstel van de katholieke monarchie dat wijnbouw en productie echt van betekenis werden.
Tegen de 16º eeuw was de AD 'Sack' van Jerez, de Canarische Eilanden en Alicante het belangrijkste product
van de Falstaffiaanse festiviteiten van Castilla la Nueva tot Newcastle.
De beroemd geworden gelegenheid, ter ere waarvan Sir Francis Drake 'the King of Spain's Beard'
componeerde, was een aanval op de haven van Cádiz in 1597 waar 2900 pijpen sherry buit werden gemaakt.

Spanje's volgende grote stap voorwaarts kwam halverwege de 19º eeuw, toen de wijngaarden in de noordelijker
gelegen Europese wijngebieden langzaam maar zeker werden verwoest door Phylloxera Vastatrix (druifluis).
Terwijl het beestje zich een weg zuidwaarts knabbelde, staken Franse wijnproducenten de Pyreneeën over om te
zien of ze hun beroep op Spaanse grond konden voortzetten. Vaak brachten ze wijnstokken van hun
favoriete rassen met zich mee. Sommige wijngaarden met cabernet-sauvignon en merlot stokken dateren nog
uit die tijd.
Natuurlijk bereikte de Phylloxera uiteindelijk (rond de eeuwwisseling) ook Spanje,
maar tegen die tijd was de oplossing van het enten op Amerikaanse onderstokken al gevonden en
konden de wijngaarden - met een minimale onderbrekingstijd in de productie - herplant worden.

Maar andere rampen kondigden zich aan. Door de Spaanse Burgeroorlog moest de wijnbouw sterk aan
belang inboeten en, toen die voorbij was, werd het herstel belemmerd door de Tweede Wereldoorlog
die de wijnafname in de rest van Europa stillegde. Spanje had echter, ondanks het verval van de Spaanse
wijngaarden (op enkele opmerkelijke uitzonderingen na), genoeg kwaliteitswijn kunnen produceren om te kunnen exporteren.
Hoe dan ook, begin jaren '50, werd alles weer normaal: de kwaliteit en kwantiteit gingen de goede richting
uit en de exportmarkt leefde weer op. Plaatselijke wijnbeschermingsverenigingen verkregen officiële erkenning en men legde de basis
voor het uitgebreide stelsel van het Spaanse 'Denominación de Origen' systeem.

Sindsdien is Rioja een gevestigde naam. Langzamerhand krijgt Rioja gezelschap van veel van de
62 andere D.O.'s, variërend van Txakolí, in het noorden, tot Tacoronte-Acentejo,
een van de nieuwste Denominaciónes de Origen van de Canarische Eilanden.
Sommige producenten uit deze streken hebben niet gewacht op toetreding tot het 'Denominación de Origen'
systeem om goede wijnen op de markt te brengen.
Onder hun eigen naam of streeknaam, verkopen zij hun wijnen als eenvoudige tafelwijn of streekwijn.

Cava

Cava is nu een op zichzelf staande D.O., geclassificeerd naar productiemethode en geografische gebieden.
Wat uniek is aan Cava is dat individuele wijnproducerende gebieden een aanvraag kunnen indienen om Cava te mogen
produceren, ongeacht hun geografische ligging. Als de Cava licentie eenmaal is toegekend, is ze alleen geldig voor
het betreffende gebied. Toen Cava van DE naar DO promoveerde, verloren veel gebieden het recht om hun
mousserende wijn 'Cava' te noemen en moesten hem 'Vino Espumoso' noemen.
Dat was een maatregel die niet overal in dank werd afgenomen, hoewel het tot doelstelling had de hoge kwaliteit
van de wijn te behouden.
NB: 95% van de Cava komt uit de uiterste noordoosthoek van Spanje, en 95% daarvan is afkomstig
uit de provincie Barcelona. Weer 95% van dit percentage komt uit de omstreken van het stadje
Sant Sadurni d'Anoia, dat ook stille wijnen produceert die de D.O. Penedés dragen.
Sant Sadurni D'Anoia ligt namelijk in deze D.O..

RESERVA

Rode reservas moeten drie kalenderjaren doorbrengen in de bodega, waarvan minstens één in barricas.
Ze kunnen vanaf het vierde jaar verkocht worden. Witte en rosado reservas moeten twee kalenderjaren in de bodega
blijven, waarvan zes maanden in barricas. Ze kunnen vanaf het derde jaar verkocht worden.
Voorbeeld: Een rode Reserva uit 2012, wordt geoogst in oktober 2012, moet
daarna drie kalenderjaren (dat is 2013, 2014 en 2015) rijpen (waarvan minstens een jaar op barrica)
en kan vanaf 1.1.2016 de bodega verlaten. Hij is dan drie jaar en drie maanden oud, en is in zijn vierde jaar.

GRAN RESERVA

Gran Reserva wijnen worden slechts in zeer goede wijnjaren bereid.
Ze moeten gedurende minstens twee kalenderjaren in barricas doorbrengen, en minstens drie jaar op fles, en
mogen verkocht worden vanaf het zesde jaar. Witte wijnen en rosados moeten een rijpingsproces van minimaal
vier jaar achter de rug hebben, waarvan minstens zes maanden in barricas.
Voorbeeld: een rode Gran Reserva uit 2012, wordt geoogst in oktober 2012, daarop volgt een rijping van
vijf kalenderjaren (2013, 2014, 2015, 2016 en 2017) waarvan minstens twee jaar op barrica. Vanaf 1.1.2018 mag
de wijn de bodega verlaten. Hij is dan vijf jaar en drie maanden oud en is in zijn zesde jaar.

Het Klimaat

Wat het klimaat betreft heeft Spanje zowat alles, van maritiem en vochtig tot semi-aride, met zowel Middellandsezee-
als Atlantische invloeden. De noordwestelijke regio's, te weten Galicia, Asturias, Cantabria en Pais Vasco,
wordt ook wel 'het Groene Spanje' genoemd. Gezien het zeeklimaat en de vele regen die hier valt is dat
niet verwonderlijk.
De oostkust, tot Alicante, heeft Middellandsezee-invloeden die afnemen naarmate men meer landinwaarts trekt.
Op de hoogvlaktes van het centraal plateau, Meseta genaamd, heerst een meer continentaal klimaat.
Hier is het land erg vlak met zeer hete zomers en ijskoude winters, in sommige streken werden de
wijnstokken oorspronkelijk geplant omdat het zowat de enige plant was die de extreme
temperaturen kon trotseren.

Ten zuiden van Alicante heerst een Middellandsezee-, semi-aride klimaat, met een bijna droog klimaat in
sommige midden-zuid gebieden, waar de rivieren regelmatig droog staan en zelfs volledig verdwijnen in de zomermaanden.
Van het zuid-oosten naar het westen van de Straat van Gibraltar komen de Atlantische invloeden terug,
in zekere mate geholpen door de passaatwinden. Dat verklaart ook waarom de wijngaarden in die streek
(het Sherrygebied) het zoveel beter doen dan de wijngaarden voor versterkte wijn in meer oostelijke richting.

Druivensoorten

Hoewel internationale druivenrassen als cabernet sauvignon, merlot, chardonnay en sauvignon blanc en
groeiende populariteit kennen, bezetten ze nog maar een kleine 5% van de Spaanse wijngaarden.
De kracht en identiteit van Spaanse wijnen zitten dan ook vooral in de druivenrassen van eigen bodem.
In de volgende opsomming beperken we ons dan ook tot een aantal van de meest voorkomende inheemse druivensoorten

Blauwe druivenrassen zijn:

Bobal
Cariñena
Garnacha
Garnacha tintorera
Graciano
Mencía
Monastrell
Tempranillo

Witte druivenrassen zijn:

Airen
Albariño
Macabeo
Moscatel
Palomino
Pardillo
Parellada
Pedro Ximénez
Verdejo
Xarel-lo